15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał przełomowy wyrok w sprawie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Banki zostały pozbawione prawa do dochodzenia dodatkowych świadczeń od frankowiczów. Jednocześnie TSUE wskazał, że nie ma podstaw do odebrania go kredytobiorcom..
Postępowanie dotyczyło prawa stron do dochodzenia dodatkowej rekompensaty po ustaleniu nieważności umowy
Sprawa rozpatrywana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczyła kwestii, czy w razie uznania umowy za nieważną strony mogą się domagać również dodatkowych świadczeń ponad zwrot pieniędzy uiszczonych w wykonaniu tej umowy – tzn. po stronie banku powyżej kwoty kapitału kredytu, a po stronie konsumenta – spłaconych rat oraz opłat dodatkowych, takich jak np. prowizje czy składki na ubezpieczenie.
Stronami w postępowaniu o sygn. akt C-520/21 był Bank Millennium i Prezes Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu Arkadiusz Szcześniak.
W okolicznościach sprawy Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym interpretacji art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13.
Wątpliwość budziła kwestia, czy w razie ustalenia, że umowa kredytu frankowego jest od początku nieważna ze względu na zawarcie w jej treści klauzul abuzywnych, strony mogą żądać dodatkowych świadczeń m.in. z tego powodu, że przez określony czas nie mogły korzystać ze środków pieniężnych i – z drugiej strony – odniosły korzyść z nieodpłatnego wykorzystywania cudzych środków. Przez lata zmieniła się również wartość nabywcza pieniędzy przekazanych w wykonaniu umowy.
Na orzeczenie frankowicze czekali od wielu miesięcy.
W uzasadnieniu TSUE potwierdził poprawność wniosków Rzecznika Generalnego
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wydanym 15 czerwca 2023 roku wyroku potwierdził wnioski, które zawarł w swojej opinii Rzecznik Generalny TSUE.
W uzasadnieniu orzeczenia podniesiono przede wszystkim, że konsument znajduje się co do zasady w gorszym położeniu niż przedsiębiorca (bank). Z tego powodu dyrektywa 93/13 zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia mechanizmu zapewniającego, że wszelkie warunki umowne, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą zostać poddane kontroli do celów oceny ich ewentualnie nieuczciwego charakteru.
Ochrona konsumenta powinna być priorytetem w sprawach związanych z kredytami frankowymi. Podjęte działania muszą prowadzić do zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami.
Dodatkowo Trybunał wskazał, że nie można przyznać instytucji finansowej prawa do dochodzenia od konsumentów dodatkowego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, ponieważ w ten sposób nie zostałby spełniony skutek odstraszający. Nie mają przy tym znaczenia argumenty banków, że odebranie takiej możliwości mogłoby doprowadzić do problemów na rynku finansowym w Polsce, ponieważ pozostaje to bez znaczenia dla wypełnienia celów dyrektywy 93/13.
Jednocześnie TSUE rozstrzygnął, że przyznanie prawa do dodatkowej rekompensaty konsumentom nie podważa ratio legis wspomnianych przepisów. To do sądu odsyłającego należy zbadanie – w świetle wszystkich okoliczności zawisłej przed nim sprawy – czy właściwe przepisy krajowe umożliwiają przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się w braku tej umowy.
Wyrok i jego znaczenie dla spraw frankowych
Na tej podstawie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że w razie ustalenia nieważności umowy kredytu frankowego ze względu na występowanie w niej postanowień niedozwolonych i niemożność zastąpienia powstałych w ten sposób luk przepisy dyrektywy 93/13 rozstrzygają, że konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności.
Jednocześnie art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 wspomnianego aktu prawnego stoi na przeszkodzie takiej wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta analogicznej rekompensaty.
Jaki skutek dla frankowiczów ma orzeczenie?
Wyrok jest przełomowy dla wszystkich frankowiczów.
Po wydaniu orzeczenia nie ma wątpliwości, że roszczenia banków o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z kapitału są bezpodstawne. Dzięki temu kredytobiorcy nie muszą obawiać się pozwania banku i podjęcia walki o unieważnienie umowy kredytu w CHF. Jednocześnie sami zyskali możliwość wysunięcia dodatkowych roszczeń.
W obliczu faktu, że od dawna to frankowicze wygrywają zdecydowaną większość spraw, nie ma wątpliwości, że nie warto podpisywać ugody oferowanej przez bank. Instytucje finansowe będą musiały zmienić swoją strategię w zakresie propozycji polubownego zakończenia sporu z kredytobiorcami. Mimo to cały czas to unieważnienie umowy kredytu w CHF będzie najkorzystniejszym rozwiązaniem.
15 czerwca 2023 roku TSUE wydał również wyrok w sprawie C-287/22 dotyczącej sporu kredytobiorcy z Getin Noble Bank. W orzeczeniu kończącym postępowanie wskazano, że sąd nie powinien oddalać wniosku o zabezpieczenie powództwa poprzez umożliwienie zawieszenia spłaty rat w obliczu wysokiego prawdopodobieństwa ustalenia nieważności umowy. Nie ma przy tym znaczenia, czy suma spłaconych rat jest wyższa niż kwota udostępnionego przez bank kapitału. To szczególnie ważne dla tych kredytobiorców, którzy nie mają pewności, czy w przyszłości odzyskają należność od banku.
Jeśli jeszcze nie skierowałeś swojej sprawy na drogę postępowania sądowego, skontaktuj się z kancelarią specjalizującą się w kredytach frankowych i omów szczegóły w zakresie możliwych sposobów działania.
