Rozwód jest stresującym wydarzeniem zarówno dla małżonków, jak i dzieci. Z punktu widzenia Sądu, dla najmłodszych istotne jest zachowanie realnego kontaktu z obojgiem rodziców. Warto pamiętać, że zawsze najważniejszym będzie dobro dziecka i to ono będzie decydującym argumentem podczas wyrokowania Sądu. Dodatkowym utrudnieniem może się okazać spór o podział majątku. Jak w praktyce wygląda opieka nad dziećmi po zakończeniu stanu małżeńskiego?
Orzeczenie sądu w kwestiach związanych z dzieckiem
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. W pierwszej kolejności Sąd rozstrzygając o władzy rodzicielskiej powinien kierować się dobrem dziecka oraz interesem społecznym, a nie interesem jednego czy obojga rodziców (por. wyrok SN z 25.08.1981 r., III CRN 155/81). Podczas wyrokowania w zakresie władzy rodzicielskiej, Sąd bierze pod uwagę kwalifikacje rodziców, więź emocjonalną pomiędzy nimi a dzieckiem, wiek dziecka itp.
W wyroku rozwodowym zawsze rozstrzygana jest kwestia władzy rodzicielskiej. Może ona przybrać 3 formy:
1) Sąd może powierzyć ją obojgu rodzicom,
2) Sąd może powierzyć wykonywanie jej tylko jednemu z rodziców, natomiast drugiemu ograniczyć ją do określonych praw i obowiązków względem dziecka,
3) Sąd może pozbawić, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską, jeżeli jest to uzasadnione konkretną sytuacją dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej może nastąpić w sytuacji, kiedy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. skazanie rodzica na długoletnie więzienie), w sytuacji kiedy rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. znęcają się nad dzieckiem) jak również kiedy rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Rozwód a kontakty z dzieckiem
Prawo do utrzymywania przez rodziców kontaktów z dzieckiem nie należy do sfery sprawowania władzy rodzicielskiej. Jest to uprawnienie odrębne od władzy rodzicielskiej, wynikające z najbliższego pokrewieństwa, ale ściśle z tą władzą związane i służy dobru dziecka (por. uchwała SN z 05.06.2012 r., III CZP 72/11).W przypadku porozumienia rodziców w kwestii utrzymywania kontaktów z dzieckiem Sąd na zgodny wniosek stron może nie orzekać w tym zakresie. Kontakty z dzieckiem są nie tylko prawem rodziców, ale także ich obowiązkiem. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2008 roku dziecko powinno zostać wydane rodzicowi, z którym dziecko nie mieszka na co dzień, a który ma władze rodzicielską i prawo do kontaktów. Później rodzic ten powinien odprowadzić dziecko do drugiego rodzica.
Kontakty z dzieckiem mogą być realizowane nie tylko poprzez osobiste spotkania, ale również poprzez nowoczesne środki komunikacji takie jak telefon czy wideorozmowy. Zgodnie z Konwencją przyjętą 3 maja 2002 roku, ratyfikowaną przez Polskę, rodzic ma prawo do nieskrępowanego kontaktu z dzieckiem. Nadzór w kontaktach może zostać wprowadzony tylko w określonych sytuacjach. Sąd może w orzeczeniu zastrzec gwarancję dla obu rodziców. Dla jednego gwarancję możliwości utrzymywania relacji z dzieckiem, natomiast dla drugiego gwarancję doprowadzenia małoletniego z powrotem do miejsca zamieszkania
Rozwód a miejsce pobytu dziecka
Miejsce zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z nich, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska. W przypadku, jeżeli po rozwodzie obojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska, miejsce zamieszkania, pobytu dziecka jest u tego z nich, u którego dziecko stale przebywa. W przypadku gdy miejsca takiego nie da się jednoznacznie stwierdzić, o miejscu pobytu dziecka rozstrzygać będzie Sąd.
Obecnie, w polskim prawie nie istnieją regulacje dopuszczające stosowanie pieczy naprzemiennej lub opieki naprzemiennej. Miejscem pobytu dziecka będzie zawsze miejsce zamieszkania jednego z rodziców, jednakże w wyroku, Sąd może tak szeroko uregulować kwestie kontaktów z dzieckiem drugiego rodzica, że dziecko będzie mogło w praktyce połowę czasu spędzać u drugiego rodzica.
W kolejnych artykułach szerzej omówimy problematykę opieki naprzemiennej w prawie polskim, a także kwestię alienacji rodzicielskiej.
