Spis treści:
W czwartek, 13.02.2025 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał pierwszy, historyczny wyrok w sprawie sankcji kredytu darmowego (SKD). Wyrok określa zasady, na podstawie których klient ma możliwość egzekwowania swoich uprawnień w sytuacji naruszenia obowiązków informacyjnych przez banki oraz instytucje finansowe.
Prejudycjalne pytania do TSUE dotyczące sankcji kredytu darmowego
TSUE w sprawie o sygn. C-472/23 pochylił się nad trzema pytaniami zadanymi przez polski sąd w związku z konfliktem pomiędzy konsumentem a bankiem. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, I Wydział Cywilny, w postępowaniu o sygnaturze akt I C 2034/21, w którym powód domaga się zwrotu zapłaconych odsetek oraz innych opłat wynikających z zastosowania sankcji kredytu darmowego, skierował trzy pytania prejudycjalne, skupiające się na następujących zagadnieniach:
1. Czy błędne podanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) w umowie kredytowej automatycznie uzasadnia zastosowanie sankcji kredytu darmowego?
2. Czy warunki zmiany opłat w umowie kredytowej muszą być precyzyjnie określone, aby spełniały wymogi prawa UE?
3. Czy polska regulacja, przewidująca surową sankcję niezależnie od stopnia naruszenia, jest zgodna z unijną zasadą proporcjonalności?
Sankcja kredytu darmowego jako mechanizm ochrony konsumentów – stanowisko TSUE
Po pierwsze, TSUE potwierdził, że sankcja kredytu darmowego, określona w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim jest narzędziem ochrony praw klientów i może być egzekwowana w surowy sposób wobec podmiotów finansowych.
TSUE odpowiadając na pierwsze pytanie warszawskiego sądu wskazał (które niestety, przez warszawski sąd zostało w sposób nieprecyzyjny zadane) wskazał, że jeżeli wartość RRSO została zawyżona i prowadzi to do negatywnych konsekwencji dla konsumenta, w tym finansowych, może to oznaczać naruszenie obowiązków informacyjnych wynikających z Ustawy o kredycie konsumenckim i skutkować nałożeniem sankcji w postaci kredytu darmowego. Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) ma na celu przejrzyste przedstawienie całkowitego kosztu kredytu. Jeśli błędne podanie tej wartości uniemożliwiłoby konsumentowi właściwą ocenę kosztów zobowiązania, mogłoby to uzasadniać zastosowanie sankcji kredytu darmowego, ponieważ stanowi to naruszenie podstawowych zasad ochrony konsumenta. Informacja o RRSO jest kluczowym elementem pozwalającym na porównanie ofert kredytowych i ocenę łącznych kosztów finansowania. Niedokładność w tym zakresie utrudnia podjęcie świadomej decyzji finansowej, co stoi w sprzeczności z zasadami ochrony konsumentów.
Odpowiadając na drugie pytanie TSUE wskazał, że umowa w sposób klarowny i przejrzysty powinna wyjaśniać warunki zmiany opłat związanych z jej wykonaniem. Fakt, że w tym celu umowa Fakt, że w tym przypadku umowa bazuje na wskaźnikach trudnych do zweryfikowania przez konsumenta, może prowadzić do naruszenia obowiązków informacyjnych. Dzieje się tak wtedy, gdy przeciętny konsument nie ma możliwości zweryfikowania zarówno istnienia okoliczności uzasadniających taką zmianę jak i ich wpływu na wysokość opłat, przez co nie jest w stanie w pełni zrozumieć zakresu swojego zobowiązania. Rolą sądu krajowego jest określenie, czy w rozpatrywanej sprawie zachodzi taka sytuacja. TSUE uznał, że niejasne zasady modyfikacji opłat w umowie kredytowej naruszają prawo unijne oraz wymogi Dyrektywy 2008/48/WE, zobowiązującej banki do precyzyjnego informowania konsumentów o wszelkich kosztach oraz warunkach ich zmian.
Kluczowe okazuje się trzecie pytanie, co do którego TSUE orzekł, że sądy krajowe mogą stosować sankcję kredytu darmowego w pełnym wymiarze stosować. Oznacza to, że konsument, którego prawa zostały naruszone, nie musi uiszczać żadnych opłat związanych z kredytem, takich jak odsetki, prowizje czy inne koszty dodatkowe. W praktyce oznacza to, że jego zobowiązanie ogranicza się jedynie do zwrotu kapitału, czyli kwoty, którą faktycznie otrzymał od banku lub instytucji finansowej, bez konieczności ponoszenia dodatkowych opłat.
Przełomowy wyrok TSUE – nowe możliwości dla kredytobiorców
Reasumując, wyrok ten stanowi przełomowe orzeczenie dotyczące sankcji kredytu darmowego, otwierające drogę do wszczynania postępowań przeciwko bankom i instytucjom finansowym. Dla konsumentów oznacza to szansę na dochodzenie swoich praw w przypadku nieprawidłowości w umowach kredytowych oraz możliwość odzyskania poniesionych kosztów związanych z kredytem.
