Zwolnienie dyscyplinarne to nie jedyny sposób zakończenia stosunku pracy z inicjatywy pracodawcy. Pod pewnymi warunkami możliwe jest też rozwiązanie umowy z przyczyn niedotyczących pracownika. Może ono przybierać postać zwolnienia grupowego i indywidualnego. Sprawdź, na czym polegają oba rodzaje i jakie masz w związku z tym prawa.

Co to są przyczyny niedotyczące pracownika?

Warunki zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracownika reguluje ustawa z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Nie sprecyzowano w niej dokładnych dopuszczalnych przyczyn rozwiązania stosunku pracy, jednak co do zasady można wyróżnić wśród nich przyczyny ekonomiczne oraz przyczyny wywołane zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi.

Ten podstawowy podział najlepiej uzupełnić o przykłady. Przyczyną zwolnienia niedotyczącą pracownika może być np. zła sytuacja finansowa przedsiębiorstwa, która sprawia, że dalsze kontynuowanie prowadzenia działalności jest nieopłacalne. Przyczyną organizacyjną będzie z kolei likwidacja działalności mimo dobrych wyników finansowych.

Inny podział przyczyn niedotyczących pracownika obejmuje okoliczności, które są związane z działalnością firmy oraz te, które są od niej niezależne. Pierwsze to np. przyjęcie nowej strategii rozwoju, drugie – zmiana przepisów, która uniemożliwia kontynuację prowadzenia biznesu w branży.

Zwolnienia grupowe – definicja

Grupowe zwolnienie to rozwiązanie przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. W zakres pojęcia wlicza się zarówno zwolnienie w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, jak i rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

• 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników;
• 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników;
• 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Warunki przeprowadzenia zwolnień grupowych

Jeśli zwolnienie spełnia definicję zwolnień grupowych, to konieczne jest spełnienie przez pracodawcę ustawowych wymogów.

W procedurze trzeba przede wszystkim:

• skonsultować zamiar przeprowadzenia grupowego zwolnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi działającymi u tego pracodawcy – celem konsultacji jest znalezienie szansy na uniknięcie albo zmniejszenie rozmiarów zwolnień, w tym w szczególności omówienie możliwości przekwalifikowania zwalnianych pracowników;
• zawiadomić na piśmie zakładowe organizacje związkowe o:
  • przyczynach zamierzonego grupowego zwolnienia;
  • liczbie zatrudnionych pracowników i grupach zawodowych, do których oni należą;
  • grupach zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia;
  • okresie, w ciągu którego nastąpi takie zwolnienie;
  • proponowanych kryteriach doboru pracowników do grupowego zwolnienia;
  • kolejności dokonywania zwolnień pracowników;
  • propozycjach rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem – jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne, pracodawca jest obowiązany dodatkowo przedstawić sposób ustalania ich wysokości.

• zawrzeć porozumienie z zakładowymi organizacjami związkowymi dotyczące warunków grupowego zwolnienia, a jeśli nie jest to możliwe – ustalić je w regulaminie;
• zawiadomić na piśmie powiatowy urząd pracy o przyjętych ustaleniach dotyczących grupowego zwolnienia.

Na co możesz liczyć przy zwolnieniach grupowych?

Jeśli ma miejsce zwolnienie grupowe, pracodawca – oprócz spełnienia obowiązków wymienionych powyżej – musi również wypłacić pracownikom odprawę. Jej wysokość zależy od stażu zatrudnienia w danym zakładzie pracy i wynosi odpowiednio:

• wynagrodzenie za jeden miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
• wynagrodzenie za dwa miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
• wynagrodzenie za trzy miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Jeśli po zwolnieniu w ramach zwolnień grupowych w ciągu roku okaże się, że zakład pracy ponownie zatrudnia pracowników z tej grupy zawodowej, pracodawca powinien zatrudnić ponownie tego pracownika, jeśli zgłosi zamiar podjęcia zatrudnienia.

Zwolnienia indywidualne – warunki

Przepisy ustawy o zwolnieniach grupowych stosuje się również w ograniczonym zakresie do zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracowników. W tym przypadku nie ma obowiązku przeprowadzania opisanej powyżej procedury (z wyjątkiem zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia umowy zakładowej organizacji związkowej), jednak pracownik zachowuje prawo do odprawy pieniężnej.

Warunkiem zwolnienia indywidualnego w ramach ustawy jest to, aby przyczyna niedotycząca pracownika była jedynym powodem zwolnienia. Odprawa będzie nienależna, jeśli obok takich okoliczności decyzja o rozwiązaniu umowy okaże się oparta również np. o sposób wykonywania swoich obowiązków pracowniczych.