Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa przewidzianym dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Udziela jej przedsiębiorca, który podlega obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Obejmuje ona umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem danego przedsiębiorstwa.

Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura może zostać udzielona jednocześnie kilku osobom; wówczas osoba udzielająca ma prawo zdecydować o tym, czy osoby te będą reprezentować przedsiębiorcę razem (tzw. prokura łączna), czy każda z nich osobno i niezależnie od pozostałych. Istnieje również możliwość ustanowienia prokury obejmującej swoim zakresem wyłącznie czynności dokonywane w ramach konkretnego oddziału przedsiębiorstwa (tzw. prokura oddziałowa).

Prokura może również obejmować umocowanie także wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego (najczęściej członkiem zarządu w spółce) lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.

Prokurent nie może przenosić swoich wynikających z umocowania uprawnień na inne osoby; może jednak ustanowić pełnomocnika substytucyjnego do poszczególnej czynności lub konkretnego rodzaju czynności.

Jak ustanowić prokurę?

Prokura jest rodzajem pełnomocnictwa przewidzianym wyłącznie dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Może to być zarówno osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, jak i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna. Możliwości wyznaczania prokurenta pozbawione są natomiast spółki cywilne, z uwagi na brak osobowości prawnej oraz statusu przedsiębiorcy, jak i brak obowiązku rejestracji takiej spółki w KRS.

Zgodnie z przepisami, prokura musi być ustanowiona na piśmie pod rygorem nieważności. Podlega też obowiązkowemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej, także sposób jej wykonywania. Zgłoszeniu podlega również wygaśnięcie prokury.

Wpis prokury do KRS lub CEIDG ma charakter deklaratoryjny, co oznacza, że osoba fizyczna zostaje prokurentem już w momencie powołania, a nie wpisu do ewidencji. Koszt wpisu oraz wykreślenia prokury wynosi 250,00 zł za wniosek o wpis i 100,00 zł za umieszczenie informacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Na zgłoszenie ustanowienia prokury do ewidencji jest 7 dni od momentu powołania prokurenta.

Zakres prokury

Prokura jest szerokim pełnomocnictwem. W swej podstawowej formie obejmuje wszelkie czynności sądowe, jak i pozasądowe, dotyczące danego przedsiębiorstwa lub oddziału przedsiębiorstwa (w przypadku prokury oddziałowej). Mimo tak szerokiego zakresu, do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości, wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

Wygaśnięcie prokury

Prokura może być odwołana w każdym czasie, przez dowolnego członka zarządu, inaczej prokura wygasa wraz ze śmiercią prokurenta. Wygasa ona również na skutek wykreślenia przedsiębiorcy z CEIDG albo z rejestru przedsiębiorców KRS, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji, przekształcenia przedsiębiorcy oraz ustanowienia dla spółki kuratora. Nie wygasa ona jednak wskutek utraty przez przedsiębiorcę osobowości prawnej.