Proces zaprzeczenia ojcostwa

Zaprzeczenie ojcostwa to powództwo mające bardzo doniosłe znaczenie społeczne, ponieważ w znaczący sposób potrafi zmienić sytuację prawną nie tylko dziecka, którego dotyczy, ale też małżonków. Zgodnie bowiem z art. 62 § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.

Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji. Jeżeli zaś dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy jednak przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa służy właśnie obaleniu powyższych domniemań i jest jedyną możliwą drogą do realizacji tego celu, jakie przewiduje polskie prawo.

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa – kto i kogo może pozwać

Pozew o zaprzeczenie ojcostwa mogą wytoczyć mąż matki, który jest domniemanym ojcem dziecka, matka dziecka, dziecko oraz prokurator. Tak ścisły krąg podmiotów uprawnionych do wytoczenia powództwa wynika ze ściśle osobistego charakteru tego uprawnienia.

Jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego zaburzenia, w takiej sytuacji powództwo może wnieść za niego jego przedstawiciel ustawowy (opiekun). Dziecko może wnieść pozew o zaprzeczenie ojcostwa po osiągnięciu pełnoletności. W wyjątkowych przypadkach, gdy dziecko jest małoletnie, powództwo może wnieść prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka a inne osoby uprawnione do wniesienie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa nie działają.

Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa należy wnieść przeciwko wszystkim pozostałym osobom oprócz powoda i prokuratora. I tak, jeżeli powództwo wnosi mąż matki dziecka to pozywa matkę oraz dziecko, jeżeli matka – męża oraz dziecko, a jeżeli prokurator – zarówno męża matki dziecka, matkę jak i samo dziecko.

Zaprzeczenie ojcostwa – termin wytoczenia powództwa

Termin do wniesienia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa Kodeks rodzinny i opiekuńczy określa odmiennie w odniesieniu co do małżonków i co do dziecka. Zgodnie z art. 63 k.r.o. mąż matki powinien wytoczyć powództwo w terminie roku licząc od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.

Termin ten nie jest liczony od momentu urodzenia się dziecka, ponieważ często zdarzają się sytuacje, gdy ojciec zaczyna podejrzewać, że nie jest biologicznym ojcem dziecka dopiero kilkanaście lat po jego urodzeniu. Jeżeli został on całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy (opiekun ustanowiony przez sąd).

Termin do wytoczenia powództwa wynosi rok od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego. Jeżeli przedstawiciel ustawowy dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od męża matki później niż w ciągu roku od jego ustanowienia, wtedy roczny termin na wniesienie powództwa biegnie od momentu powzięcia przez niego tej wiadomości.Wytoczenie powództwa nie może jednak nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.

Ten sam roczny termin dotyczy również powództwa wnoszonego przez matkę dziecka.

Z kolei dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.

Warto zaznaczyć, że tak jak w przypadku powództwa o ustalenie ojcostwa termin wyznaczony w k.r.o. dla wniesienia powództwa o zaprzeczenie jest terminem nieprzekraczalnym, co oznacza, że nie może zostać przywrócony, a jego upływ sąd uwzględnia z urzędu.

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które już wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Zaprzeczenie ojcostwa – przesłanki

Obecnie jedyną przesłanką jaką trzeba spełnić jest ta z art. 67 k.r.o., według której zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Przy obecnym stanie wiedzy medycznej ustawodawca zdecydował się znacząco uprościć dowodowe aspekty zaprzeczenia ojcostwa. Najczęściej stosowanym i powszechnie dostępnym dowodem pozwalającym obalić domniemanie ojcostwa jest dowód z ekspertyzy właściwego zakładu medycznego, czyli powszechnie znane badania DNA.

Jest to środek dowodowy, który prawidłowo przeprowadzony, daje w zasadzie całkowitą pewność, czy dany mężczyzna jest biologicznym ojcem dziecka, cz też nie. Polega on oczywiście na pobraniu materiału genetycznego mężczyzny będącego domniemanym ojcem dziecka i porównaniem go z materiałem genetycznym dziecka. Wymaga to oczywiście zgody wszystkich stron, sąd bowiem nie może nikogo zmusić do udziału w tego typu badaniach. Należy mieć jednocześnie na uwadze to, że brak zgody na przeprowadzenie badania DNA również jest brany przez sąd pod uwagę podczas wydawania wyroku i może stanowić okoliczność przemawiającą na niekorzyść osoby, która zgody odmówiła.

Postępowanie i wyrok

Wzruszenie domniemania ojcostwa może nastąpić wyłącznie w osobnym procesie o zaprzeczenie ojcostwa. Nie jest możliwe rozstrzygnięcie tej kwestii przy okazji innej sprawy rozwodowej, alimentacyjnej czy spadkowej. Nie jest więc dopuszczalny wniosek o zaprzeczenie ojcostwa – konieczne jest wniesienie powództwa w postępowaniu procesowym. Samo postępowanie w tego typu sprawach wymaga przeprowadzenia rozprawy sądowej. Pozew rozpatruje sąd rejonowy, nawet jeżeli strony nie stawią się na wyznaczone posiedzenie – wówczas sąd rozpozna sprawę pomimo ich nieobecności.

Wyrok wydany przez sąd w sprawie, który uwzględnia powództwo, działa z mocą wsteczną, ponieważ stwierdza, że stosunek rodzicielski między dzieckiem a mężem matki nigdy nie istniał.

Ustaje wtedy:

1. władza rodzicielska,
2. prawo do dziedziczenia,
3. obowiązek alimentacyjny męża – pojawia się z kolei jego roszczenie zwrotne;
4. dziecko zaś uzyskuje nazwisko matki, jakie nosiła w czasie urodzenia dziecka.

Jak może pomóc prawnik?

Osoba chcąca zaprzeczyć ojcostwo musi się przygotować na wymagający proces. Doświadczony adwokat, który zna wszystkie aspekty prawne takiego postępowania, w szczególności przeprowadzania dowodu z badań DNA i będzie w stanie ustalić najkorzystniejszą strategię procesową oraz złożyć odpowiednio przygotowany pozew i wszystkie inne potrzebne wnioski. Profesjonalny pełnomocnik pozwala mieć pewność, że w takich sprawach interes powoda oraz dobro dziecka będą należycie chronione.PrevJak ustalić wysokość alimentów?