Wysokość alimentów zasądzanych przez sąd nie może być nigdy ustalona w sposób dowolny. Obowiązek alimentacyjny stanowi wynik założenia, że strona uprawniona do otrzymywania alimentów jest stroną słabszą, nie będącą w stanie samodzielnie się utrzymać, której usprawiedliwione potrzeby życiowe powinny być zaspokajane przez osobę zobowiązaną.

Jeden z wariantów obowiązku alimentacyjnego, czyli konieczność płacenia przez jednego z rodziców alimentów na dziecko może wynikać z wielu okoliczności, takich jak rozwód małżonków, żądanie pełnoletniego dziecka skierowane wobec rodzica czy żądanie rodzica dziecka względem drugiego z rodziców, z którym nigdy nie pozostawał w związku. Choć przyczyn powstania po stronie jednego z rodziców obowiązku alimentacyjnego może być mnóstwo, sposób obliczania wysokości należnych dziecku alimentów jest zawsze zbliżony do przykładów przedstawionych w dalszej cześć artykułu.

Na wysokość zasądzonych przez sąd alimentów składają się, zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, dwa czynniki:

1.  możliwości majątkowe i zarobkowe małżonka (to znaczy zarobki, jakie powinien on osiągać ze względu na swoje predyspozycje, w tym wykształcenie) oraz
2. usprawiedliwione potrzeby dziecka (czyli wszystko to, co ma na celu zapewnienie jego prawidłowego rozwoju).

Wysokość alimentów zależy nie tylko od sytuacji życiowej uprawnionego do nich, ale też zobowiązanego do ich świadczenia. Jest ona zatem każdorazowo ustalana w sposób indywidualny.

Od czego zależy wysokość alimentów?

W ustalaniu wysokości alimentów kluczowe znaczenie mają usprawiedliwione potrzeby dziecka. Aby można było ustalić wysokość świadczenia alimentacyjnego, należy dokładnie i wnikliwie przeanalizować wszystkie wydatki związane utrzymaniem dziecka, w szczególności wydatki związane z:

• mieszkaniem (rachunki ponoszone na prąd, wodę, wywóz śmieci, internet, wyposażenie pokoju dziecka itp.), przy czym wszelkie koszty z nim związane rozkładają się odpowiednio na ilość osób je zamieszkujących,
• edukacją i kulturą fizyczną (podręczniki, przybory szkolne i plastyczne, składki klasowe itp),
• wyżywieniem,
• dojazdami (paliwo przy dowożeniu dziecka do szkoły czy na zajęcia dodatkowe itp.),
• opieką medyczną (wizyty u lekarza, zakup leków itp.),
• środkami higienicznymi i czystości,
• odzieżą, obuwiem,
• aktywnością podejmowaną w czasie wolnym, kulturą i rozrywką (kino, teatr, zabawki itp.),
  wyjazdami wakacyjnymi i weekendowymi wycieczkami,
• życiem codziennym.

Nie bez znaczenia pozostaje oczywiście kwestia możliwości zarobkowych i majątkowych obciążonego obowiązkiem alimentacyjnym rodzica, a także jego wiek, stan zdrowia, wykształcenie, zdobyte doświadczenia zawodowe i inne czynniki kształtujące jego możliwości zarobkowe.

Alimenty na dziecko mają za zadanie zaspokajać bieżące potrzeby dziecka i powinny być w sposób dokładny i należyty udokumentowane (na przykład poprzez faktury, rachunki, zaświadczenia). Przedstawianie w sądzie paragonów jako dowodów bywa często nieuwzględniane przez sądy z uwagi na to, że paragon nie wskazuje na tożsamość nabywcy, a tym samym nie sposób na jego podstawie określić, czy należał on do osoby go przedkładającej. Aby udokumentować wydatki ponoszone na dziecko, można również wnieść o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków.

Przy istnieniu kosztów przewyższających te przeciętne (uczęszczanie do prywatnej szkoły, wydatki związane z nieoczekiwaną chorobą) obowiązek ich należytego udokumentowania jest wymagany w sposób jeszcze bardziej dokładny i precyzyjny.

Należy również pamiętać, że obowiązkiem ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka obciążeni są oboje rodzice, w związku z czym kwota alimentów żądanych alimentów od jednego z nich powinna odpowiadać połowie ww. kosztów, co nie równa się kwocie, jaka może zostać ostatecznie ustalona, a to ze względu na fakt bezpośredniej opieki sprawowanej przez jednego z rodziców, który często sprawia, że drugi z rodziców zobowiązany jest do zapłaty większej kwoty. Nie należy również podawać przed sądem informacji niezgodnych z prawdą jak chociażby zawyżonych wyliczeń kosztów utrzymania dziecka. Podkreślenia wymaga również silnie eksponowany w literaturze i orzecznictwie wątek wynikający z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, że dziecko ma prawo do życia na tym samym poziomie, co jego rodzice.

Czy wysokość alimentów może zostać podwyższona lub obniżona?

Tak, w przypadku zmiany warunków, w których sąd orzekał o wysokości alimentów, tj. zmiany sytuacji życiowej dziecka (nie ulega wątpliwości, że wraz z wiekiem rosną potrzeby dziecka, chociażby w zakresie edukacji) lub zobowiązanego rodzica (rozpoczęcie lepiej płatnej pracy, spłata dotychczasowych zobowiązań jak choćby kredyt hipoteczny, które rzutowały na wysokość alimentów itd.), można wnieść o podwyższenie wysokości alimentów zasądzonych przez sąd. Przez zmianę sytuacji życiowej należy rozumieć wzrost możliwości zarobkowych rodzica obciążonego obowiązkiem alimentacyjnym lub zmianę uzasadnionych potrzeb jego dziecka (na przykład rozpoczęcie przez dziecko edukacji szkolnej lub choroba czy konieczność rehabilitacji). O podwyższeniu alimentów orzeka sąd na podstawie wniesionego pozwu o podwyższenie alimentów.

Alimenty mogą również zostać obniżone ze względu na zmianę sytuacji życiowej rodzica obciążonego tym obowiązkiem – chociażby w przypadku utraty pracy czy choroby. Wówczas, podobnie jak w przypadku podwyższenia wysokości alimentów konieczne jest złożenie do sądu pozwu o obniżenie wysokości alimentów.

W obu przypadkach kluczowe jest dokładne uzasadnienie swojego żądania i udowodnienie, że rzeczywiście alimenty powinny zostać podwyższone lub obniżone. W obu przypadkach strona przeciwna ma prawo bronić się poprzez wykazywanie, że wykazywanie, że twierdzenia rodzica wnoszącego pozew są bezpodstawne i nieprawdziwe, albo okoliczności, na które on się powołuje są nieistotne lub przejściowe. Warto w tym miejscu podkreślić, że do obniżenia alimentów może dojść na drodze ugody (co zdarza się rzadko), a na podwyższenie alimentów może zgodzić się strona zobowiązana dobrowolnie i w związku z tym złożyć przed notariuszem konkretne oświadczenie w tym zakresie.

Jak długo należy płacić alimenty i czym grozi uchylanie się od tego obowiązku?

Z płacenia alimentów zwolnić może jedynie sąd. Obowiązek alimentacyjny nie wygasa z samego faktu ukończenia przez dziecko 18 lat, jeśli w dalszym ciągu się ono uczy lub jest niezdolne do samodzielnego utrzymania się.

Ustanie obowiązku alimentacyjnego wiąże się z okolicznościami uzyskania przez dziecko możliwości samodzielnego utrzymania się (np. zdobycie kwalifikacji umożliwiających zarobkowanie) lub celowego nadużycia swojego prawa (np. powtarzanie klasy).

Niepłacenie przez zobowiązanego rodzica alimentów może zostać skierowane na drogę postępowania sądowego (wymagany jest do tego wyrok lub ugoda sądowa zaopatrzone w klauzulę wykonalności umożliwiającą dochodzenie roszczeń).

Uchylanie się od płacenia alimentów stanowi przestępstwo. Warto również zapoznać się z informacjami komu przysługują alimenty na dziecko.