Świadek rozwodowy
W trakcie postępowania o rozwód, przesłuchiwane przez sąd są nie tylko strony, ale również powołani świadkowie. Zanim sąd przystąpi do przesłuchania rozwodzących się małżonków, w pierwszej kolejności przeprowadzi dowód z przesłuchania świadków. Zeznania obserwatorów pożycia małżeńskiego stron są niezwykle ważne dla ustalenia przez sąd tego, jak układało się między małżonkami, w jakich okolicznościach doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, tj. ustania więzi na płaszczyźnie duchowej, fizycznej i gospodarczej.
Na pytanie o to, kto może zostać powołany na świadka w sprawie rozwodowej, należy w pierwszej kolejności wskazać pewną nasuwającą się oczywistość, mianowicie – świadkiem może być osoba, która posiada informacje na temat małżeństwa rozwodzących się stron. Najczęściej jest to osoba z ich otoczenia, mogąca widzieć małżonków w różnych sytuacjach, obserwować w jaki sposób traktują się wzajemnie, jak się do siebie odnoszą, jak wyglądają ich relacje z małoletnimi dziećmi.
Mając to na uwadze, podkreślić należy, że najczęściej świadkami w sprawach o rozwód będą członkowie rodziny stron i ich przyjaciele, znajomi, osoby z bliskiego otoczenia. W tym zakresie najcenniejsze są osobiste obserwacje świadków, a nie informacje przekazane im bezpośrednio od stron. Nie ulega wątpliwości, że do wiedzy uzyskanej w ten sposób należy podchodzić z pewną rezerwą. Małżonkowie bowiem w toczącym się postępowaniu dążą do jak najlepszego zadbania o własne interesy i przedstawienia się w sposób jak najbardziej korzystny.
Ważne jest, aby powołując daną osobę na świadka, być pewnym, że jest ona w stanie wnieść konkretne informacje do sprawy (na przykład była naocznym obserwatorem pewnych wydarzeń) i jest w stanie w sposób spójny i logiczny przedstawić okoliczności związane ze związkiem małżeńskim stron.
Kogo nie można powołać na świadka?
W przypadku spraw o rozwód, ustawa wskazuje jako niedopuszczalne (jest to zakaz o charakterze bezwzględnym, który nie może być uchylony ani przez sąd, ani przez strony czy świadków), zgodnie z art. 430 Kodeksu postępowania cywilnego, przeprowadzenie dowodu z zeznań małoletnich, którzy nie ukończyli 13. roku życia oraz zstępnych małżonków (dzieci, wnuki), jeśli nie ukończyli oni 17. roku życia (te osoby mogą jednak zostać przesłuchane informacyjnie przez sąd). Z oczywistych względów nie może zostać świadkiem osoba niezdolna do spostrzegania lub taka, która nie jest w stanie swoich obserwacji zakomunikować (art. 258 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego, chodzi m.in. o osoby zaburzone psychicznie). Świadkami w sprawach o rozwód nie mogą być również wojskowi i urzędnicy nie zwolnieni od zachowania tajemnicy służbowej, jeśli ich zeznania miałyby być połączone z jej naruszeniem (art. 259 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego), przedstawiciele ustawowi stron, na przykład rodzic czy opiekun prawny (art. 259 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego), mediator co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że został zwolniony przez strony z obowiązku zachowania tajemnicy mediacji.
Wysłuchanie małoletniego może odbyć się przez sądem lub za pośrednictwem mediatora, kuratora sądowego czy specjalisty Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów.
Czy można odmówić składania zeznań będąc świadkiem?
Zasadą jest, że nikt nie może odmówić zeznań jako świadek, wyłączając małżonków stron, ich wstępnych (rodzice, dziadkowie i dalsi przodkowie), zstępnych (dzieci, wnuki i dalsi potomkowie), rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu (na przykład teściowie) i osoby pozostające ze stronami w stosunku przysposobienia (adopcja). W przypadku wskazanych osób, przed odebraniem od nich zeznań, sąd pyta, czy chcą skorzystać ze swojego prawa do odmowy – decyzję podejmuje zawsze świadek, który nie musi podawać powodu odmowy składania zeznań.
Jednakże, należy pamiętać, że nawet jeśli osoba wezwana do stawiennictwa w charakterze świadka ma prawo odmowy zeznań lub nie posiada żadnych informacji w sprawie, ma obowiązek stawienia się w sądzie w wyznaczonym terminie pod rygorem ukarania grzywną (przy czym istnieje możliwość zwrócenia się do sądu z wnioskiem o przesłuchanie w sądzie miejsca zamieszkania w drodze pomocy sądowej, jeśli świadek mieszka w znacznej odległości od sądu, w którym toczy się postępowanie o rozwód).
Prawo do odmówienia złożenia zeznań przysługuje również po ustaniu małżeństwa lub stosunku przysposobienia (art. 261 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Możliwe jest również skorzystanie z prawa do odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie, jeżeli udzielenie na nie odpowiedzi mogłoby narazić świadka lub jego bliskich na “odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej”. Również osoba duchowna ma prawo odmówić zeznań co do faktów, o których dowiedziała się na spowiedzi (art. 261 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego).
Świadek wezwany do stawiennictwa w sądzie w celu złożenia zeznań zobowiązany jest zeznawać zgodnie z prawdą pod rygorem poniesienia odpowiedzialności karnej, o czym każdorazowo poucza sąd.
Jeśli interesujesz się tematami związanymi z rozwodami, sprawdź również poniższe artykuły:
