Spadek, testament – Prawo spadkowe

Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, w pierwszej kolejności brana jest pod uwagę wola spadkodawcy, przedstawiona w formie testamentu. Dopiero w sytuacji, kiedy spadkodawca nie pozostawił takiego dokumentu, na podstawie którego można by wskazać spadkobierców, zastosowanie mają przepisy ustawy – Kodeks Cywilny. Może także wystąpić sytuacja, kiedy testament wskazuje osoby, które będą dziedziczyć część spadku. Wówczas pozostała część, której testament nie dotyczy, podlega zasadom dziedziczenia zgodnym z ustawą. Zdarza się także, że żadna z osób powołanych do spadku w drodze testamentu nie chce lub nie może dziedziczyć, wtedy także wdraża się przepisy Kodeksu Cywilnego.

Testament wydaje się być najprostszą formą dziedziczenia?

Można tak powiedzieć. Osoba spisująca testament może swobodnie i sprawiedliwie dysponować swoim majątkiem i zabezpieczyć swoich najbliższych zgodnie z ich potrzebami, które przecież najlepiej zna bliska osoba. Sporządzenie testamentu znacznie skraca procedurę badania sprawy spadkowej. Bywa, że sprawy spadkowe przed sądem ciągną się wiele lat. To także obecnie jedyny sposób na to, aby rozporządzić swoim majątkiem wedle swojego uznania, jeśli nie zgadzamy się z kolejnością, jaką przewidują przepisy ustawy.

Co w sytuacji, kiedy spadkodawca pomija w testamencie najbliższą rodzinę, zapisując spadek na przykład przyjaciołom?

• Zachowek przysługuje w pierwszej kolejności dzieciom, wnukom lub prawnukom oraz następnie małżonkowi, następnie rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku w drodze ustawy, gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu
• Pierwszeństwo do spadku mają wtedy małżonek i dzieci spadkodawcy, a także zstępni dziecka, czyli wnuki, w przypadku, gdy, syn lub córka zmarłego nie dożyli otwarcia spadku, ale pozostawili po sobie dzieci.
• Ostatnią możliwością, w przypadku braku osób z trzech, pierwszych grup, jest grupa IV.

Przejdźmy do sytuacji, kiedy testament nie został sporządzony i zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. Jak to wygląda w praktyce?

Dziedziczenie ustawowe to spadkobranie zgodnie z kolejnością zapisaną w Kodeksie cywilnym, w księdze zatytułowanej „Spadki”. Są to regulacje dotyczące tego, jak wygląda pierwszeństwo i kolejność na drodze do otrzymania spadku. Aby uporządkować tę kwestię ustawa wprowadziła podział na grupy, które określają poszczególnych spadkobierców ustawowych dochodzących kolejno do dziedziczenia ustawowego. Jeśli jesteśmy w kręgu osób, którym przysługuje spadek, kto dziedziczy wskażą nam jasno przepisy. Obecnie możemy wyróżnić 4 grupy spadkobierców ustawowych.

Jak więc wygląda pierwszeństwo i kolejność dziedziczenia w drodze ustawy?

Pierwszeństwo do spadku mają wtedy małżonek i dzieci spadkodawcy. W przypadku, gdy syn lub córka zmarłego nie dożyli otwarcia spadku, mogą dziedziczyć też ich zstępni, czyli wnuki spadkodawcy. Wtedy to one „wchodzą” na miejsce dzieci spadkodawcy. Jest to I grupa. Jeżeli spadkodawca nie miał dzieci i wnuków, bierze się pod uwagę grupę II, w skład której wchodzą małżonek, rodzice oraz rodzeństwo spadkodawcy, o ile któreś z rodziców nie dożyło otwarcia spadku. Natomiast w miejsce zmarłego rodzeństwa wchodzą zstępni rodzeństwa, czyli ich dzieci. Gdy zachodzi sytuacja, że nie ma spadkobierców ani z I, ani z II grupy, do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy, zstępni dziadków, oraz pasierbowie (dzieci małżonka spadkodawcy). Ostatnią możliwością w przypadku braku osób z trzech pierwszych grup, jest grupa IV. Stanowi ją gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa. Podsumowując, krąg uprawnionych spadkobierców ustawowych wyznaczają związki rodzinne. Dopiero wyczerpanie tych możliwości, przyznaje prawo do przejęcia spadku państwu.